Đặc điểm và cách phân loại vải thiều Bắc Giang
Nhiều người tiêu dùng hiện nay vẫn chưa thể phân biệt được đâu là vải thiều Lục Ngạn chính hiệu, thậm chí được ăn rồi nhưng trước rất nhiều thông tin khác nhau cũng cảm thấy hoang mang không biết mình đã ăn đúng loại đó chưa.
Cây vải thiều gắn liền với văn hóa, với cái đói cái nghèo của người dân Bắc Giang từ rất lâu. Nhưng chỉ đến khoảng năm 1993 trở lại đây cây vải mới cho giá trị về kinh tế. Cho đến thời điểm này thì cây vải không còn bó hẹp ở vấn đề kinh tế nữa, mà nó còn mang cả tầm chính trị, niềm tự hào của một nền nông nghiệp Việt, của một đất nước nông nghiệp như Việt Nam, trong đó có tự hào dân tộc đi khắp năm Châu.
Vì nó có giá trị về kinh tế nên một số giống vải khác được ra đời nhằm mục đích kéo dài thời gian thu hoạch của loại cây vải này.
Hiện nay có năm loại vải được trồng ở Bắc Giang:
- Tu hú: Là loại vải quả thạch chứa rất nhiều nước. Có vị ngọt đặc trưng của quả vải nhưng tu hú còn có vị chua chua man mát rất riêng. Không giống vải Thiều lịm đường, ngọt thơm; quả tu hú có vị chua hơn nhưng không vì thế mà mất đi sức mê hoặc với thực khách bốn phương. Nhìn bề ngoài, tu hú có dáng quả thon dài chứ không tròn bầu như vải Thanh Hà hay Lục Ngạn (hai vùng vải ngon, nổi tiếng của cả nước). Hạt tu hú to, vỏ quả sần sùi, mỏng hơn chứ không căng mịn như giống loài vải nói chung. Loại vải này có quả chín vào khoảng tháng 3 âm lịch.
- Vải lai U Trứng: Là loại vải khi chín có quả to gần bằng quả trứng gà, căng mọng và ngọt đượm. Vải lai U Trứng có quả to, hạt to. Bên ngoài mang một lớp vỏ nhẵn gai. Loại vải này có vị chua gắt và hơi chát... nhưng vì là giống lai tạo nên chất lượng không cao, năng suất thấp, ra hoa nhiều nhưng ít đậu quả. Loại vải này cũng cho thu hoạch vào tháng 3 âm lịch.
- Vải lai U Hồng: Về hình thức thì loại vải này khá giống với vải lai U trứng nhưng bớt chua hơn U trứng, khả năng ra hoa đậu quả cao hơn U trứng... nếu chăm sóc tốt thì vải này có độ ngọt thanh nhẹ rất dễ chịu (độ brix luôn thấp hơn vải thiều). Khi chín, vải lai U Hồng có vỏ quả mỏng và vai quả có màu hồng đỏ tươi, phần cuối quả có màu vàng hoặc xanh sáng. Năm nay vải U Hồng đã đạt chất lượng và có vùng nguyên liệu đủ để xuất khẩu sang Nhật Bản. Loại vải này được thu hoạch vào khoảng tháng 4 âm lịch.
- Vải lai Thanh Hà: Là loại vải được trồng ở xã Thanh Hà huyện Lục Ngạn, tỉnh Bắc Giang. Có nhiều người vẫn đang nhầm lẫn rằng loại vải này với vải thiều Thanh Hà Hải Dương. Quan điểm đó là vô cùng sai lầm. Thực tế, hai loại vải này không hề liên quan đến nhau. Có người gọi vải Thanh Hà Lục Ngạn là loại vải lai Tàu, có người gọi lai Úc... Vải Thanh Hà ở Lục Ngạn có lớp vỏ dày, màu đỏ tươi chói, có gai. Vẫn có vị ngọt của vải nhưng vải Thanh Hà vừa chua vừa chát rất riêng. Tùy kĩ thuật canh tác mà độ chua và chát của vải khác nhau. Vải lai Thanh Hà chín vào khoảng cuối tháng 4 đầu tháng 5 âm lịch. Loại vải này được người Trung Quốc rất ưa chuộng nên luôn luôn được mua với giá rất cao.
- Vải thiều chính vụ: loại vải này được trồng ở nhiều nơi của tỉnh Bắc Giang, Lục Nam, Tân Yên, Lạng Giang, Yên Dũng, Yên Thế... Những năm 90 ở Bắc Giang có phong trào người người trồng vải, nhà nhà trồng vải, ngành ngành trồng vải, vải được trồng ở trường học, bệnh viện và đơn vị quân đội. Nhưng chỉ có vùng Lục Ngạn và xã Phúc Hòa ở Tân Yên nơi có những cây vải tổ là cho chất lượng ngon nhất, ngọt nhất... Vải thiều ở vùng Lục Nam, Tân Yên, Lạng Giang sẽ cho thu hoạch vào khoảng cuối tháng 4 âm lịch (trùng với thời gian thu hoạch của giống U Hồng). Riêng huyện Lục Ngạn luôn luôn thu hoạch vào đầu tháng 5 âm lịch trở đi (khoảng từ 10/6-10/7).
- Vải thiều Lục Ngạn: là quả vải thiều có hình cầu hoặc hơi thuôn. Khi chín có màu đỏ, hạt vải nhỏ, cùi dày. Vải thiều Lục Ngạn mang hương vị ngọt thanh vô cùng đặc biệt (tuyệt đối không có vị chát và vị chua) và đã trồng trên đất Lục Ngạn thì vải gì cũng không có sâu đầu.
Vì vậy, để mua được loại vải thiều chuẩn Lục Ngạn các bạn hãy đợi đến khoảng thời điểm Tết Đoan Ngọ mùng năm tháng năm trở đi khi đó thị trường hoàn toàn là vải thiều Lục Ngạn. Năm nay có thể trễ hơn mọi năm khoảng một tháng. Tuy nhiên, ở Lục Ngạn sẽ có những tiểu vùng có quy trình canh tác khác nhau, đất đồi khác nhau... nên sẽ cho ra những loại vải như vải thiều Thượng hạng, vải thiều xuất khẩu, vải thiều hàng chợ...
